Meedoen en vertrouwen van inwoners van Fryslân

Mensen hebben doorgaans behoefte aan sociale contacten. Ze willen deel uitmaken van een groep, ervaringen uitwisselen en bij elkaar terecht kunnen voor steun (CBS, 2015). De inwoners van Fryslân hebben tegenwoordig vaker online contact met vrienden en familie dan dat ze elkaar werkelijk, dus in levenden lijve ontmoeten. Naast frequentie van contacten is ook de kwaliteit ervan belangrijk. Onderzoek wijst uit dat mensen die vaker contact met anderen hebben ook hechtere relaties hebben (CBS, 2015). 

Eén op de acht (12%) inwoners van Fryslân van 18 jaar of ouder verleent mantelzorg: langdurige en onbetaalde zorg voor hulp- en zorgbehoevende naasten, vanuit een al bestaande persoonlijke band. In 2012 gaf 12% van de inwoners van Fryslân mantelzorg, in 2016 ging het om 14%. Iets meer hoog- dan laagopgeleiden zijn mantelzorger, en de zorg wordt vooral gegeven door 50-74-jarigen.

Het ondersteunen van mantelzorgers en het voorkomen van overbelasting, door de combinatie met werk en of gezin, zwaarder of complexer wordende mantelzorg terwijl ook de gezondheid van de mantelzorger afneemt en de steun vanuit het netwerk minder wordt, is een belangrijke thema van overheidsbeleid. 

Ruim de helft (57%) van de inwoners van Fryslân geeft informele hulp: hulp aan anderen in de buurt, wijk of het dorp. Het gaat hierbij om spontane, niet door een instantie georganiseerde hulp. In 2018 ging het om 36%. De overheid verwacht dat burgers elkaar helpen en ondersteunen, zodat minder vaak een beroep op professionele zorg hoeft te worden gedaan.

Informele hulp versterkt doorgaans sociale contacten en sociale netwerken, en kan bestaan uit allerlei soorten hulp, zoals het doen van kleine reparaties of boodschappen, het invullen van formulieren, het bieden van een luisterend oor, het geven van raad of het sneeuwvrij maken van trottoirs. Informele hulpverlening is fors gestegen onder alle leeftijdsgroepen. Net als in 2018 wordt de meeste informele hulp gegeven in de regio Zuidwest Fryslân, gevolgd door de regio Noordoost Fryslân. 

Ruim vier op de vijf (79%) inwoners van Fryslân is lid van een hobby- of vrijetijdsvereniging. In 2018 ging het om 82%. Deelname aan het verenigingsleven brengt mensen met elkaar in contact, waardoor hechte banden kunnen ontstaan. En vanuit deze banden wordt dikwijls hulp en steun uitgewisseld. Inwoners van het platteland zijn vaker lid van een vereniging dan inwoners van een meer stedelijke omgeving. Landelijk is dat ook zo (CBS, 2015).

Verenigingen vormen een formeel kader vanwege lidmaatschap. Maar informeel zoeken mensen elkaar ook op. Ze gaan bijvoorbeeld samen wekelijks hardlopen of kaarten, in plaats van lid te worden van een sport- of hobbyvereniging. Van de inwoners van Fryslân neemt 13% deel aan zo’n informele groep. In 2019 ging het om 21%. Vermeld moet worden dat het om een momentopname gaat, in een onzekere periode met elkaar snel opvolgende coronamaatregelen met een grote impact op het verenigingsleven. 

Ruim de helft (55%) van de inwoners van Fryslân verricht vrijwilligerswerk, aldus de meting van Panel Fryslân. In 2019, toen vrijwilligerswerk niet beperkt werd door corona-maatregelen, ging het om 66%. Het CBS gaat in de Regionale Monitor Brede Welvaart 2021 uit van 54%, daarmee is Fryslân landelijk kampioen op dit thema (CBS, 2021). Vrijwilligerswerk is een belangrijke indicator van sociale samenhang. De verwachting is dat vrijwilligerswerk in de toekomst steeds belangrijker gaat worden.

Door vergrijzing zal de zorgvraag toenemen, door ontgroening neemt het aandeel werkenden af. Daar staat tegenover dat het meeste vrijwilligerswerk verricht wordt door 65-plussers. De overheid doet al geruime tijd een groter beroep op burgers (CBS, 2017). Mensen doen vrijwilligerswerk vanuit verschillende interesses. Sport- en buurtwerk scoren het hoogst. Inwoners van het platteland doen vaker vrijwilligerswerk dan stedelingen. Dit beeld is vergelijkbaar met landelijk (CBS, 2017). Het meeste vrijwilligerswerk wordt verricht in de regio Noordoost Fryslân (61%). 

Bijna de helft (45%) van de inwoners van Fryslân wil betrokken worden bij het gemeentebeleid. Ook in 2019 ging het om 45%. Opvallend is de stijging onder 18-34-jarigen van 50% in 2019 naar 60% in 2021. Overheden vinden het belangrijk dat inwoners betrokken worden bij hun beleid. Ze kunnen meedenken met de overheid of zelf initiatieven nemen. Niet alle burgers hebben hier behoefte aan. Hoogopgeleide inwoners van Fryslân willen vaker betrokken worden dan laagopgeleiden. Daarmee dreigen bepaalde stemmen niet gehoord te worden, waardoor groepen buiten de boot dreigen te vallen binnen de participatiemaatschappij. 

Driekwart (74%) van de inwoners van Fryslân heeft over het algemeen vertrouwen in andere mensen. In 2017 ging het om 67%, in 2019 om 71%. Vertrouwen is onmisbaar in sociale relaties. Samen met participatie is vertrouwen essentieel voor sociale samenhang en dus het prettig functioneren van de samenleving. Bij veel mensen leeft het beeld dat mensen in Nederland elkaar niet meer vertrouwen, en dat er weinig vertrouwen is in maatschappelijke instituties (WRR, 2017). De cijfers geven aan dat dit beeld veel genuanceerder is. Wel hebben laagopgeleiden zowel landelijk als in Fryslân minder vertrouwen in andere mensen en instituties dan hoogopgeleiden.