Hoe gaat het écht met Schiermonnikoog? Hoe staat de gemeente ervoor op het gebied van gezondheid, welzijn, werk, wonen en leefomgeving? En hoe ontwikkelen deze aspecten zich door de tijd heen? Deze publicatie brengt in kaart hoe het staat met de brede welvaart op Schiermonnikoog – nu én richting 2040. Het rapport laat zien waar het goed gaat, waar zorgen ontstaan en op welke punten de gemeente en haar inwoners voor grote keuzes staan. Want hoewel inwoners hun leven gemiddeld als positief ervaren, wijzen de onderliggende cijfers op een aantal zorgelijke trends: krimp van de bevolking met zo’n zes procent, een veel sterkere vergrijzing dan op het Friese vasteland, minder kinderen, en grote druk op de zorg gegeven door naasten en professionals.
Schiermonnikoog is en blijft als één van de Waddeneilandgemeenten anders dan andere gemeenten. Sommige voorzieningen zijn een stuk verder weg, de economie is sterk gericht op toerisme, en toerisme brengt ook eigen uitdagingen op het gebied van duurzaamheid met zich mee. Dit is niet nieuw, maar het heeft wel invloed op wat mogelijk en wenselijk is voor Schiermonnikoog als het een antwoord wil vinden op uitdagingen richting 2040.
Dat Schiermonnikoog klein is, en ontwikkelingen op het vasteland weinig zeggen over de situatie op de Waddeneilanden, betekent dat er een stuk minder statistieken beschikbaar zijn voor Schiermonnikoog dan voor gemeenten op het vasteland. Dit zal in de rapportage terug te zien zijn. Over sociale samenhang zijn er bijvoorbeeld bijna geen cijfers, en over onderwijs is er ook weinig te zeggen.
Het dashboard is gebaseerd op data van onder andere het CBS, DUO, GGD Fryslân, Provincie Fryslân en Planbureau Fryslân.
In onderstaand dashboard ziet u de meest recente cijfers over brede welvaart op Schiermonnikoog, in vergelijking met Fryslân en Nederland.
Onderaan deze pagina vindt u een overzicht van de gebruikte bronnen per onderwerp.
Let op:
Ziet u geen figuur verschijnen nadat u een indicator hebt aangeklikt? Dan is er voor dat jaar geen data beschikbaar. Selecteer dan handmatig het meest recente jaartal bovenin het scherm.
Schiermonnikoog heeft net als de rest van Fryslân steeds meer te maken met vergrijzing. Op dit moment zijn 305 inwoners van Schiermonnikoog 65-plus (CBS, 2025b). De verwachting is dat dit aantal stijgt naar 384 in 2040 (Provincie Fryslân, 2024a). Dat is een toename van 21 procent. Op dit moment is 31 procent van de inwoners van Schiermonnikoog 65 jaar of ouder. De verwachting is dat dit aandeel in 2040 is gestegen naar 43 procent van de bevolking. Daarmee is de vergrijzing hoger dan gemiddeld in Fryslân. Verder neemt de levensverwachting toe, waardoor het aantal mensen boven de 75 jaar toeneemt. Dit wordt ook wel dubbele vergrijzing genoemd (CBS, 2025e).
Het overheidsbeleid is er al jaren op gericht om mensen langer zelfstandig thuis te laten wonen. Dit vraagt om meer ondersteuning van het sociale netwerk, maar met de huidige demografische veranderingen wordt dit steeds lastiger. Mantelzorg wordt namelijk het meest verleend door 50- tot 75-jarigen (PBL, 2018). Mensen boven de 85 hebben dit over het algemeen het meeste nodig. In de komende 25 jaar zal het aantal 85-plussers groeien, terwijl het aantal 50- tot 75-jarigen zal afnemen.
Daardoor zullen er veel minder potentiële mantelzorgers zijn per 85-plusser. Op dit moment zijn er 10 potentiële mantelzorgers per 85-plusser op Schiermonnikoog. De verwachting is dat in 2040 nog twee potentiële mantelzorgers per 85-plusser beschikbaar zijn (CBS, 2025b; Provincie Fryslân, 2024a). Dat is het laagst van alle Waddeneilanden en een stuk minder dan gemiddeld in Fryslân, wat betekent dat de druk op potentiële mantelzorgers en de kans dat jongere inwoners mantelzorg moeten geven waarschijnlijk nog een stuk groter wordt dan elders.
Het aantal (oude) ouderen op Schiermonnikoog stijgt. Over het algemeen geldt dat hoe ouder mensen worden, hoe meer zorg ze nodig hebben. Ook is de verwachting dat het aantal inwoners met welvaartsziektes, zoals overgewicht en chronische aandoeningen, in Nederland toeneemt in de komende jaren (RIVM, 2024b). Samen zorgt dit voor een hogere zorgvraag. In combinatie met de afname van het aantal potentiële mantelzorgers en een dalende beroepsbevolking leidt dit tot een toenemende druk op het zorgstelsel en stijgende kosten van de zorg.
Schiermonnikoog heeft al een lange tijd te maken met ontgroening. Zo zijn er 46 (-35%) minder kinderen (0-14 jaar) in 2025 dan in 2015. De verwachting is dat het aantal kinderen tot 2040 nog eens met bijna de helft daalt, terwijl er in Fryslân een stabilisatie wordt verwacht. Deze krimp heeft invloed op de toekomst. De kinderen die de afgelopen tien jaar niet geboren zijn, gaan ook niet naar school. Met het idee dat dit onderwijs van kinderopvang tot voortgezet onderwijs beter in stand houdt, laat Schiermonnikoog op dit moment een nieuw leer- en ontwikkelcentrum (LOC De Viermaster) bouwen (College van B & W Schiermonnikoog, 2021; Gemeente Schiermonnikoog, n.d.). Daar kunnen leerlingen van 0 tot en met 16 jaar een doorlopende leerlijn volgen.
Het welzijn van inwoners van de Friese Waddeneilanden is op veel terreinen goed, of ten minste redelijk. Inwoners van de Friese Waddeneilanden ervaren minder stress dan gemiddeld in Fryslân of Nederland (GGD Fryslân, 2024). Ze voelen zich ook minder vaak eenzaam. Het aandeel inwoners dat een hoog risico op angst en depressie heeft, is op de Friese Waddeneilanden gelijk aan het Fries gemiddelde, maar lager dan het landelijke gemiddelde. Omdat eenzaamheid 75-plussers in Fryslân over het algemeen het vaakst treft, is wel raadzaam om te volgen hoe eenzaamheid zich in de toekomst ontwikkelt. Daarnaast stijgt eenzaamheid over het algemeen het snelst onder 18-34-jarigen (GGD Fryslân, 2024).
De gezondheid van inwoners van de Friese Waddeneilanden lijkt vrij positief, maar het percentage inwoners met overgewicht valt in negatieve zin op. Het meest opvallende positieve punt is dat inwoners van Schiermonnikoog in 2022 een stuk vaker voldeden aan de beweegrichtlijnen dan gemiddeld in Fryslân of Nederland (GGD Fryslân, 2024). Er zijn ook minder mensen op de Friese Waddeneilanden met langdurige aandoeningen of ziekten. Inwoners van de Friese Waddeneilanden hebben verder een iets hogere ervaren gezondheid dan inwoners van Fryslân of Nederland gemiddeld. Er zijn wel meer inwoners van de Friese Waddeneilanden met overgewicht (55%) dan gemiddeld in Fryslân (52%) of Nederland (50%).
Een grote uitdaging voor Schiermonnikoog, door de combinatie van bevolkingskrimp, vergrijzing en ontgroening, is de hoeveelheid extra druk die dit oplevert voor de beroepsbevolking richting 2040. Doordat er steeds minder 50- tot 75-jarigen beschikbaar zijn als potentiële mantelzorgers voor 85-plussers, zullen steeds meer inwoners van deze groep daadwerkelijk mantelzorg moeten geven en is de kans dat jongere inwoners mantelzorg moeten geven ook groter. Ondertussen neemt de druk vanuit de arbeidsmarkt ook toe, omdat er meer werk gedaan moet worden met minder mensen. Zowel op het werk als in de privésfeer kan de druk op werkenden dus toenemen, wat de relatief lage stress onder inwoners van Schiermonnikoog kan verhogen.
Fryslân behoort al jaren tot de veiligste provincies van Nederland. Schiermonnikoog is hierin als eilandgemeente nog eens een positieve uitzondering. Er zijn op Schiermonnikoog minder geregistreerde misdrijven dan gemiddeld in Fryslân en Nederland (CBS, 2025d).
Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden op Schiermonnikoog ligt in 2022 op 35.100 euro. Dat is hoger dan het Friese gemiddelde (€33.100), maar lager dan het landelijke gemiddelde (€36.300) (CBS, 2023a). De ongelijkheid in inkomens ligt op Schiermonnikoog tussen de gemiddelden in Fryslân en Nederland, en is hoger dan gemiddeld in het redelijk gelijke Fryslân (Planbureau Fryslân, 2024a).
Op Schiermonnikoog had 12 procent van de inwoners in 2022 moeite met rondkomen. Dat aandeel is lager dan gemiddeld in Fryslân (16%) en Nederland (19%) (GGD Fryslân, 2024). Inmiddels zijn er nieuwe metingen in andere gemeente, maar voor Schiermonnikoog of de Friese Waddeneilanden zijn er helaas geen cijfers beschikbaar.
Acht procent van de inwoners heeft geregistreerde problematische schulden. Dat aandeel is gelijk aan Fryslân en iets lager dan Nederland (CBS, 2025a).
Er wonen in 2023 iets meer mensen (5%) op Schiermonnikoog dan in Fryslân (3%) en Nederland (4%) die langdurig – ten minste een jaar – moeten rondkomen van een inkomen tot aan de lage inkomensgrens. Van 2011 tot 2022 lag dat aandeel juist een stuk lager dan gemiddeld in Nederland (CBS, 2024a).
De meeste banen op Schiermonnikoog zijn te vinden in de sector horeca, namelijk meer dan een derde (34%) van de banen. Dat is veel groter dan gemiddeld in Fryslân (5%). Andere relatief grote sectoren zijn handel en reparatie (14%) en zakelijke dienstverlening (13%) (Provincie Fryslân, 2023).
Het aantal potentiële werknemers zal de komende jaren flink afnemen. Naar verwachting zijn er op Schiermonnikoog ongeveer 127 minder mensen (-17%) beschikbaar voor de arbeidsmarkt (15-74 jaar) in 2040 ten opzichte van 2025 (Provincie Fryslân, 2024a). Dit zal voor toenemende krapte zorgen op de arbeidsmarkt.
In de Regiodeal de Wadden is het doel opgesteld om de regio economisch veerkrachtiger te maken door de economie minder te richten op toerisme en meer te verbreden (“Regio Deal De Waddeneilanden”, 2023). Daarin is ook ingezet op een duurzame, circulaire economie, waarin afval wordt geminimaliseerd en grondstoffen steeds opnieuw worden gebruikt.
Om de economie te verbreden, duurzamer te maken en de vruchten van technologische ontwikkelingen te plukken moeten inwoners van Schiermonnikoog een inhoudelijk breed opleidingsprofiel hebben, kennis hebben van technologische mogelijkheden en ontwikkelingen en bereid zijn om vernieuwingen in de praktijk te brengen (Provincie Fryslân, 2024b).
Omdat Schiermonnikoog zo klein is, worden over de opleidingsniveaus en -richtingen van inwoners van Schiermonnikoog geen cijfers gepubliceerd (CBS, 2025c). Over de aansluiting tussen de achtergrond van bewoners van Schiermonnikoog en de economische ambities van de gemeente is dus weinig te zeggen. Over de potentie van formeel onderwijs om missende vaardigheden bij te leren ook niet.
Het gegeven dat wel beschikbaar is, is dat de enige mbo-opleiding die wordt aangeboden op Schiermonnikoog (Planbureau Fryslân, 2025) een koksopleiding is. Dat past bij de huidige economische focus van het eiland, en sluit niet uit dat inwoners op het vasteland andere opleidingen volgen om daarna op Schiermonnikoog te werken. Dit opleidingsaanbod sluit echter niet aan op het doel van economische verbreding.
Verder is het Friese bedrijfsleven opgebouwd uit veel midden- en kleinbedrijven (mkb) en familiebedrijven. Deze bedrijven passen goed bij het opleidingsprofiel van de beroepsbevolking. Wel vinden deze bedrijven het moeilijker om mee te bewegen met digitaliserings-, duurzaamheids- en energietransities (Rabobank, 2024). Een mogelijke verklaring is dat grotere bedrijven meer mensen en middelen, en daarmee ruimte, hebben om aan deze transities te wijden, terwijl bij kleinere bedrijven deze ruimte vaak beperkter is. De mindere mate van bijscholing en de relatief grote hoeveelheid kleinere bedrijven in Fryslân vormt mogelijk een uitdaging voor de wendbaarheid van de Friese werknemers, bedrijven en de regionale economie.
Het grootste deel van Schiermonnikoog bestaat uit Nationaal Park Schiermonnikoog, dus grond die flexibel gebruikt mag worden is op Schiermonnikoog schaars. Op dit moment bestaat 89 procent van de oppervlakte van Schiermonnikoog dan ook uit bos en open natuurlijk terrein. Zeven procent bestaat uit agrarisch terrein en twee procent uit recreatieterrein (CBS, 2017).
Op Schiermonnikoog is een tekort aan geschikte en betaalbare huizen. De verkoopprijzen van woningen liggen hoger dan gemiddeld in Fryslân of Nederland, en stijgen mee met die elders in het land. Omdat dit een negatief effect heeft op de leefbaarheid op het eiland, heeft de gemeente regels opgesteld over de verdeling van huur- en koopwoningen. Mensen met een economische of maatschappelijke binding aan het eiland krijgen voorrang bij woningen tot een bepaalde prijs (Gemeente Schiermonnikoog, 2024). De partijen van de Regio Deal de Wadden plannen ook om meer huizen te bouwen (“Regio Deal De Waddeneilanden”, 2023, p. 5).
Op Schiermonnikoog zijn er relatief meer overige huurwoningen (niet in het bezit van een corporatie), namelijk 21 procent van de huizen (CBS, 2024d). Gemiddeld in Fryslân is dat 12 procent. Deze woningen worden vaak verhuurd aan toeristen.
Het aantal huishoudens op Schiermonnikoog stijgt al jaren. Op dit moment zijn er 565 huishoudens op Schiermonnikoog (CBS, 2024c). Dat is een stijging van 71 huishoudens in de afgelopen tien jaar. De verwachting is dat het aantal huishoudens tot 2040 met 4 procent gaat stijgen. Dat betekent dat voor deze huishoudens een geschikte woning nodig is. De grootste toename is in eenoudergezinnen, waarvan het aantal ruim verdubbelt van 35 in 2025 tot 81 in 2040. Meerpersoonshuishoudens met thuiswonende kinderen zullen er juist minder zijn (Provincie Fryslân, 2024a).
De stijging van het aantal huishoudens komt met name doordat het gemiddeld aantal personen per huishouden daalt. Er zijn minder kinderen geboren en het aantal eenpersoonshuishoudens is toegenomen, waarvan een groot deel alleenwonende ouderen.
Op Schiermonnikoog wordt er 23 ton broeikasgasemissie per inwoner uitgestoten. Gemiddeld in Fryslân is dat negen ton (CBS, 2024b). Op Schiermonnikoog wordt ook relatief veel huishoudelijk afval geproduceerd, namelijk 368 kilo per inwoner in 2023. Hiermee is de hoeveelheid afval per inwoner groter dan gemiddeld in Fryslân (171 kg) en Nederland (131 kg) (CBS, 2023b). Beide hoge cijfers worden waarschijnlijk veroorzaakt door het toerisme op het eiland, waarvan de uitstoot bij die van bewoners van Schiermonnikoog wordt meegerekend.
Een statistiek waar Schiermonnikoog net als andere Waddeneilanden beter op scoort dan gemiddeld in Fryslân of Nederland is de uitstoot van fijnstof per vierkante kilometer (CBS, 2024b). Er komt op Schiermonnikoog minder fijnstof in de lucht, wat goed is voor de gezondheid van inwoners (RIVM, 2024a).
Op Schiermonnikoog is de gemiddelde afstand tot voorzieningen groter dan gemiddeld in Nederland. Het eiland is alleen bereikbaar per boot en ligt op afstand van het vasteland. De gemiddelde afstand tot het ziekenhuis is bijvoorbeeld 58 kilometer, terwijl dit landelijk gemiddeld slechts 5 kilometer is (CBS, 2023c). Ook voor een warenhuis moeten inwoners van het eiland ver reizen. Kleinere voorzieningen, zoals basisonderwijs, vmbo en de supermarkt zijn juist weer dichterbij dan gemiddeld.
Voor veel inwoners vormt de grotere afstand tot voorzieningen geen direct probleem. Ze zijn gewend om met de boot te reizen. Toch is er een groep die kwetsbaarder is: mensen die minder mobiel zijn, bijvoorbeeld door leeftijd of gezondheid, kunnen hinder ondervinden van het beperkte aanbod en de grotere afstanden.
Op Schiermonnikoog zijn minder auto’s dan gemiddeld in Fryslân en Nederland, namelijk 387 per 1000 inwoners. Gemiddeld in Fryslân zijn dat er 534 (CBS, 2024c). Schiermonnikoog is net als Vlieland een autoluw eiland. Dat betekent dat toeristen over het algemeen geen auto mogen meenemen naar het eiland.
De Waddenveren spelen een cruciale rol in de mobiliteit van de inwoners van Schiermonnikoog. Het is voor inwoners dé manier om het vasteland te bereiken. Ook zijn ze van groot belang voor werknemers die op Schiermonnikoog werken, maar op het vasteland wonen. De Rijksoverheid maakt afspraken met de rederijen over de veerdiensten naar de Friese Waddeneilanden, met name om de betaalbaarheid en de continuïteit van de veerdiensten in het laagseizoen te waarborgen (Het PON & Telos, 2024).
De brede welvaart op Schiermonnikoog staat er op dit moment nog relatief goed voor. Toch laat deze publicatie zien dat er ontwikkelingen zijn die de brede welvaart op termijn onder druk kunnen zetten. De bevolking vergrijst, nog veel meer dan elders in Nederland en Fryslân. Het aantal kinderen neemt af. Er zijn steeds minder mensen om voor een groeiende groep ouderen te zorgen en het werk te doen dat op het eiland gedaan moet worden. Daardoor doemen vragen op voor inwoners: Hoe zorg ik goed voor mijn ouders? Hoe houd ik balans in mijn werk en leven? Hoe ziet de toekomst eruit voor de volgende generatie op Schiermonnikoog?
De trends in deze monitor wijzen op veranderingen die geleidelijk, maar onmiskenbaar doorwerken in het dagelijks leven. Niet iedereen merkt die gevolgen in dezelfde mate. Hoewel deze rapportage gemiddelde cijfers laat zien, geldt dat sommige groepen – met name inwoners met een lagere sociaal-economische positie – op meerdere fronten minder weerbaar zijn (Planbureau Fryslân, 2024b). Zij leven minder lang in goede gezondheid, hebben vaker financiële zorgen, en kunnen minder terugvallen op een netwerk of buffer.
Dat maakt het belangrijk om nú na te denken over de toekomst. Welke richting willen we op met Schiermonnikoog? Welke keuzes zijn nodig om de brede welvaart ook op de langere termijn te behouden – voor iedereen? Niet alles ligt binnen de invloedssfeer van de gemeente en haar burgers, maar op sommige thema’s valt wel gericht bij te sturen.
Schiermonnikoog in 2040 zal er anders uitzien dan vandaag. De vraag is: neemt de gemeenschap de regie over veranderingen, of laat het die veranderingen over zich heen komen? Deze monitor biedt inzichten die kunnen helpen om onderbouwde keuzes te maken – vandaag, voor het geluk van morgen.
Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Zoekt u specifieke cijfers? We helpen u graag verder! Neem contact op met:
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
06 342 208 04