Demografische overgang in Fryslân

Op 1 januari 2024 telt de provincie ruim 661.904 inwoners.  Nog nooit telde Fryslân zoveel inwoners. Tussen 2011 en 2016 is het aantal inwoners van Fryslân ieder jaar iets gedaald. Sinds 2016 is de Friese bevolking jaarlijks weer met enige honderden inwoners toegenomen. De bevolkingsontwikkeling wordt bepaald door de natuurlijke aanwas (geboorten minus sterfte) en het migratiesaldo (vestiging minus vertrek). Jarenlang kwam de bevolkingsgroei vooral door natuurlijke aanwas. Vanaf 2015 is er echter sprake van een sterfteoverschot. De recente groei is het gevolg van een positief migratiesaldo. Dit is vooral een positief buitenlands migratiesaldo, maar sinds 2019 ook weer een positief binnenlands migratiesaldo. Dat laatste betekent dat meer mensen vanuit de rest van Nederland zich in Fryslân vestigen dan dat er vertrekken.

De bevolking is sinds 2019 gegroeid in alle regio’s. De ontwikkeling van de bevolking verschilt per gemeente en/of regio. In Leeuwarden en de Waddeneilanden was de bevolkingsgroei relatief het sterkst. De regio’s Noordoost Fryslân, Noordwest Fryslân, Zuidoost Fryslân en Zuidwest Fryslân hadden een relatief minder sterke groei. In Zuidwest Fryslân was de bevolkingsgroei het laagste en sinds 2023 is er zelfs een daling zichtbaar van ongeveer 500 inwoners.

Fryslân heeft te maken met een veranderende samenstelling van de bevolking: ontgroening en vergrijzing. Ontgroening betekent dat het aandeel kinderen en jongeren in de totale bevolking afneemt. Vergrijzing betekent een toename van het aandeel senioren in de bevolking. Vooral in de afgelopen tien jaar is het aantal geboorten fors gedaald. Er wonen nu bijna 10.000 minder kinderen en jongeren (0 t/m 24 jaar) in Fryslân dan tien jaar geleden.

Tegelijkertijd is het aantal 65-plussers in Fryslân aanzienlijk toegenomen: van 16% van de bevolking in 2004 tot 23% in 2024. Relatief de meeste senioren wonen op Schiermonnikoog, in Harlingen en in Ooststellingwerf. Relatief gezien wonen de minste 65-plussers op Vlieland, in Leeuwarden en Achtkarspelen.

Het totale aantal huishoudens is in Fryslân in de afgelopen tien jaar met ongeveer 2000 per jaar gestegen. Dit komt doordat het gemiddeld aantal personen per huishouden daalt. Het aantal gezinnen met kinderen is gedaald en het aantal eenpersoonshuishoudens is toegenomen. De toename van het aantal huishoudens heeft vooral consequenties voor het benodigde aantal woningen.

In Fryslân heeft 12,3% van de inwoners in 2023 een migratieachtergrond. Deze inwoners zijn zelf in het buitenland geboren of (één van) hun ouders. In Fryslân wonen relatief minder mensen met een migratieachtergrond dan landelijk. De meeste inwoners met een migratieachtergrond wonen in Leeuwarden, in deze gemeente heeft 20,3% van de bevolking een migratieachtergrond.
De meeste migranten in Fryslân zijn afkomstig uit Duitsland en Indonesië. De meeste niet-westerse migranten komen uit Syrië en de Nederlandse Cariben. In Fryslân is de top 5 van migrantengroepen anders samengesteld dan landelijk. Landelijk zijn inwoners met een Turkse en Marokkaanse achtergrond de grootste migrantengroepen.

In 2051 verwacht de provincie Fryslân een stijging van de bevolking met ruim 16.000 inwoners in vergelijking met het bevolkingsaantal van 2023. Wel zal de potentiële beroepsbevolking (15 t/m 64 jaar) met ruim 27.000 mensen krimpen. Naar verwachting neemt het aantal huishoudens in Fryslân daarentegen wel toe. De provincie Fryslân verwacht meer dan 329.000 huishoudens in 2051, een toename van meer dan 27.000 huishoudens in vergelijking met 2023. Deze stijging komt grotendeels doordat er meer huishoudens van 1 persoon bijkomen. Deze groep zal van ruim 113.000 huishoudens in 2023 stijgen tot ruim 141.000 in 2051. De trend van een dalend aantal gezinnen met thuiswonende kinderen zet waarschijnlijk de komende decennia door.

De ontwikkeling van het aantal huishoudens verschilt per regio. In Leeuwarden lijkt de groei van het aantal huishoudens het sterkst door te zetten. Voor Zuidwest Fryslân zal het aantal huishoudens eerst stijgen, maar na 2038 weer wat gaan afnemen. Het aantal huishoudens zal in 2051 naar verwachting wel nog steeds hoger zijn dan in 2023. Alleen op de Waddeneilanden wordt een sterke daling van het aantal huishoudens voorspeld. Het aantal huishouden zal in 2051 7,4% lager liggen op de Waddeneilanden dan in 2023. Voor Noordwest, Noordoost en Zuidoost Fryslân wordt er een toename verwacht.

Lange tijd verhuisden meer mensen vanuit Fryslân naar andere delen van het Nederland dan dat mensen van elders in Nederland zich in Fryslân vestigden. Sinds 2019 is er weer een positief verhuissaldo vanuit andere delen van Nederland. In 2021 was dit saldo ongeveer 2.500 personen en in 2023 ongeveer 1.800 personen. Ondanks dat dit verhuissaldo positief is, zien we dus wel een afname in de hoeveelheid verhuizingen. Vooral jongvolwassenen (15 tot 30 jaar) vertrekken vanwege studie of werk al decennialang uit Fryslân. Tot en met 2021 daalde het saldo vertrekkers in deze leeftijd. De veranderingen in de studiefinanciering kan hiervoor een reden zijn, waardoor jongeren langer thuis bleven wonen. Ook kan een vertrek minder noodzakelijk zijn door meer opleidings– en baanmogelijkheden in de provincie. Wel is te zien dat na 2021 dit negatieve saldo langzaam weer groter wordt. Waar dit in 2021 ging om 500 jongeren die netto zijn vetrokken, zijn dat er in 2023 ongeveer 830.