Wat beweegt Fryslân tot politieke betrokkenheid? Inwoners over stemmen, beleid en de toekomst

Inwoners van Fryslân gaan over het algemeen net iets vaker stemmen dan de rest van Nederland. De belangrijkste redenen voor hen om te stemmen zijn het belang van stemmen voor de democratie, een gevoel van verantwoordelijkheid en de opvatting dat stemmen een plicht is.

Landelijk onderzoek laat zien dat niet-stemmen onder andere voortkomt uit politieke negativiteit, een gebrek aan politieke kennis en situatie-afhankelijke redenen. Ook lijkt er een samenhang te zijn met niet-stemmen en bijvoorbeeld gezondheid, eenzaamheid en werkeloosheid. 

Terwijl het vertrouwen in de regering en Tweede Kamer fors is gedaald in 2025, blijft het vertrouwen in de gemeentelijke overheid stabiel. Een meerderheid van de Friezen vindt dat de landelijke overheid te weinig investeert in Fryslân en dat de regio onvoldoende aandacht krijgt in politiek Den Haag en de landelijke media. 

Een aanzienlijk deel van de inwoners wil betrokken zijn bij lokaal beleid. Dit geldt voor provinciaal beleid, maar nog sterker voor gemeentelijk beleid. Bijna de helft van de inwoners geeft aan graag betrokken te willen worden bij het maken van beleid door hun gemeente. Er zijn hierbij wel duidelijke verschillen tussen groepen inwoners, bijvoorbeeld kijkend naar de gevolgde opleiding.

Naast redenen om te stemmen, is er begin dit jaar ook aan inwoners gevraagd naar wat zij zien als de belangrijkste onderwerpen voor Fryslân. ‘Wonen voor jongeren’ werd het vaakst genoemd, gevolgd door de stikstofcrisis, de toekomst van de gezondheidszorg, het functioneren van de woningmarkt en de toekomst van de landbouw. Deze top vijf komt grotendeels overeen tussen verschillende groepen, al zijn er enkele opvallende verschillen op basis van leeftijd en opleidingsniveau. Zo vinden jongeren bereikbaarheid en immigratie belangrijker dan landbouw en zorg, terwijl 75-plussers juist de toekomst van de gezondheidszorg bovenaan zetten.   

Wat betreft de toekomst verwachten inwoners dat het vooral slechter zal gaan met de bestaanszekerheid en betaalbaarheid, zorg, vergrijzing, het klimaat en de woningmarkt. Dit zijn ook de thema’s – met uitzondering van vergrijzing – waarop volgens hen nu al ingezet moet worden voor een leefbaar Fryslân in 2040.  

De inzichten van dit onderzoek helpen beleidsmakers om richting te geven aan een leefbaar Fryslân in 2040. Panel Fryslân brengt in beeld wat inwoners denken en vinden over verschillende brede welvaartsthema’s in veranderende omstandigheden.