Regionaal verhaal achter cijfers belangrijk voor aanpak werkende armen

Naar de bestaansonzekerheid van ‘werkende armen’ gaat veel aandacht uit. Werkende armen zijn mensen die niet uit de armoede raken, ook al hebben ze betaald werk. Daarbij gaat het vooral om zzp’ers, alleenstaanden en mensen met een migratieachtergrond. Eerder onderzoek door het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP, 2018) laat zien dat in de afgelopen jaren het aantal werkende armen is gestegen. Dit komt vooral door te weinig werkuren, te lage verdiensten per uur en hoge vaste lasten, aldus het SCP. Uit de monitor Inkomen van het FSP blijkt dat in 2017 ruim 8.400 Friese huishoudens een inkomen onder de armoedegrens heeft, ondanks het hebben van betaald werk of een onderneming. Dit is 5% van alle huishoudens in Fryslân. Dit komt overeen met het landelijk gemiddelde van 5%. Het exacte aantal hangt af van waar de armoedegrens financieel wordt gesteld, zoals bijvoorbeeld een inkomen dat onder de 105%, 110% of 120% van het wettelijk sociaal minimum valt.

Werkende armen krijgen ook aandacht van beleidsmakers en bestuurders. Op 7 maart organiseerde de Tweede Kamercommissie voor SZW hierover een rondetafelgesprek. In opmaat naar dit gesprek hebben verschillende partijen een position paper ingediend over werkende armen, waaronder de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In de position paper beschrijft VNG de aanpak om bestaanszekerheid voor werkende armen te vergroten. Eén voorgestelde maatregel is beter zicht op de werkende armen door landelijk cijfers te ontsluiten met als achterliggende vraag “Kunnen CPB, CBS en SCP aan gemeenten laten zien hoe groot hun doelgroep is en waar die woonachtig (op buurt- en wijkniveau) is?” (p.3). Deze informatie moet uiteindelijk bijdragen aan een beter bereik van werkende armen door gemeenten, althans dat is het streven.

Eerdere onderzoeken laten zien dat ontsluiting van landelijke cijfers belangrijke tekortkomingen kent. Landelijke inkomenscijfers geven een inkijk in het aantal mensen dat een laag inkomen heeft, maar niet wat dit voor hen betekent en hoe zij daadwerkelijk financieel rondkomen. Inwoners die geen bijstand (meer) ontvangen zijn vaak niet in beeld bij gemeenten. Registraties van ingezette voorzieningen zoals een minimapas of een kindpakket is per gemeente verschillend. Zo kunnen gemeenten andere keuzes maken en accenten leggen zoals bijvoorbeeld een hogere of lagere inkomensgrens. Dit maakt het vergelijken en leren van verschillen lastig. Landelijk ontsloten cijfers vormen dus vooral het startpunt, niet het sluitstuk.

Uit diverse FSP-bijeenkomsten en masterclasses blijkt dat veel regionale en lokale kennis aanwezig is in Fryslân. Meer dan 20 professionals en betrokkenen uit het Friese werkveld hebben bijvoorbeeld ideeën uitgewisseld over armoede in Fryslân tijdens het armoedeontbijt (okt. 2018). Deze praktijkkennis is relevant om te weten dat een actieve Facebook-groep of een lokaal particulier initiatief een belangrijk hulpbron is voor mensen die moeite hebben met financieel rondkomen.

Samen kunnen gemeenten, professionals, betrokken particulieren en inwoners veel zaken benoemen die belangrijk, waardevol of belemmerend zijn voor werkende armen. Hierbij valt te denken aan de afhankelijkheid van seizoenswerk in toerisme, ontwikkelingen in de regionale arbeidsmarkt, een lange reistijd naar plekken met meer (en beter betaalde) werkgelegenheid, ontwikkelingen in het midden- en kleinbedrijf, verschillen tussen werkende mantelzorgers en welke particuliere initiatieven actief zijn. Dergelijke omstandigheden zijn lastig in cijfers uit te drukken of vragen om meer regionale data.

Iedere partij beschikt over een puzzelstukje van de informatie over in welke mate de geboden ondersteuning bijdraagt aan het welbevinden van werkende armen. De kunst is om aanwezige kennis en praktijkervaringen zo optimaal te benutten. Een uitwerkingsvoorbeeld hiervan is Data Fryslân dat het veilig delen van gegevens over gebruikers en voorzieningen mogelijk maakt. Dit helpt bij het achterhalen wat op lokaal of regionaal niveau werkt voor werkende armen, ook voor mensen zonder een bijstandsverleden.

Om te anticiperen op de toekomst gaat het FSP in samenwerking met alle relevante stakeholders toekomstscenario’s van armoede in Fryslân uitwerken. Bent u geïnteresseerd in dit scenario-onderzoek of wilt u meedenken als deelnemer? Neem dan contact op met het FSP via info@fsp.nl.