Hoe verder met de Friese paradox?

In december 2018 zoemde ‘De Friese paradox’ in regionale en landelijke media. Het FSP bracht de Friese paradox onder de aandacht omdat het een opvallende schijnbare tegenstelling is. 6 vragen voor FSP-onderzoeker Henk Fernee over het vervolg, hoe en wat van de paradox.

1. De Friese paradox, wat bedoel je daarmee?
Economisch gezien doet Friesland het minder goed dan landelijk. Friesland heeft bijvoorbeeld een lager gemiddeld inkomen en bruto binnenlands product. In zulke ranglijstjes bungelt Friesland vaak ergens onderaan. Maar kijk je hoe het met de mensen zelf gaat, dan zijn Friezen gelukkig en gezond. In dit soort lijstjes staat Friesland juist aan de top. Dit lijkt paradoxaal, want in veel onderzoek zie je juist een verband tussen sociaaleconomische indicatoren en meer de welzijnsindicatoren. Hoe kan Friesland zowel een lagere welvaart hebben als een hoog welzijn?

2. Gaat het FSP de paradox verder onderzoeken?
Dit verhaal heeft begin december in Leeuwarder Courant gestaan. Het was een observatie die we eerder hebben gedeeld op een bijeenkomst over Vital Regions bij de NHL Stenden. In het artikel vroeg ik de lezers mee te denken. Daar ik heb veel reactie op gekregen met goede ideeën. Zo ben ik nu in gesprek met Lifelines (een langdurig onderzoeksprogramma over gezond oud worden in Noord-Nederland) om dit verder te onderzoeken met hun data.

3. Welke rol spelen de reacties van lezers van het artikel dat in de Leeuwarder Courant heeft gestaan hierbij?
Door de vele soorten reacties heb ik eigenlijk in een korte tijd drie belangrijke hypotheses gevonden. De eerste is dat Friesland meer sociaal kapitaal heeft, ofwel Mienskip. Mensen hebben meer contact met elkaar en helpen elkaar. De tweede is rust en het mooie landschap. Maar deze elementen heb je bijvoorbeeld ook in Overijssel. Daar heet Mienskip dan Noaberschap. Wat maakt Friesland anders? Ik denk dat dit ook nog met de Friese taal en cultuur of Friese identiteit/mentaliteit te maken heeft. Zoals je ziet verschillende ideeën en lijntjes die verder moeten worden uitgezocht.

4. Komt zo’n paradox ook voor op andere gebieden in de Friese maatschappij?
Iets wat ook opvalt is dat in Friesland relatief veel gebruikt wordt gemaakt van voorzieningen in het sociaal domein. Dit is bijvoorbeeld een bijstandsuitkering of wmo-voorziening zoals thuishulp. Friesland heeft relatief veel senioren die voor een groot deel dit hogere gebruik verklaart. Maar niet helemaal, met name in zuidwest-Friesland is onduidelijk waarom er zoveel gebruik wordt gemaakt van ondersteuning en hulp.

5. Herken je deze paradox ook in je eigen leven?
Wat ik mooi aan de paradox vind, is dat je dit op een andere manier terug ziet bij Friese jongeren die ervoor kiezen in de provincie te blijven of juist te vertrekken. Jongeren die zeggen dat ze in Friesland (willen) blijven, kiezen bewust voor de omgeving waar vrienden en familie wonen, met rust en ruimte en vaak ook de Friese taal. Dat ze een baan hebben die niet helemaal past nemen ze dan voor lief. Jongeren die er voor kiezen om niet in Friesland te blijven, zijn ambitieuzer. Ze gaan voor de goede baan en gaan verhuizen naar plekken waar werk is. Die keuze waar te wonen en te werken herken ik. Ik ben dan een atypisch geval omdat ik in Utrecht woon en hier in Leeuwarden werk.

6. Wat zouden Friese bestuurders met de Friese paradox moeten of kunnen doen?
Traditioneel ligt er vaak een nadruk op economische groei. De paradox laat zien dat deze groei niet altijd samenhangt met geluk. Uiteindelijk maken bestuurders keuzes en wegen deze af. Ik denk dat het goed is om het welzijn van mensen hierbij mee te nemen, maar ook duurzaamheid. Uiteindelijk gaat het om de driehoek tussen, welvaart, welzijn en duurzaamheid. Je ziet dat hier de laatste tijd veel meer aandacht voor komt. Friesland zou andere regio’s hier de weg in kunnen wijzen.