Veel mensen genieten graag van de rust in een natuurgebied, van het uitzicht op het landschap en van de flora en fauna. Er is echter ook bezorgdheid over de toekomst van de natuur, het landschap en de biodiversiteit. Dit brengt vragen met zich mee over de indeling van de ruimte in het al volle Nederland, over het stikstofdebat en over de afname van de biodiversiteit. Deze vraagstukken staan dan ook hoog op de politieke agenda.
De monitor Natuur en landschap biedt inzicht in onder meer het ruimtegebruik in Fryslân, het belang van de Friese natuur volgens de inwoners, de verbondenheid met het Friese landschap en de zorgen van inwoners rondom de thema’s natuur, landschap en biodiversiteit.
De ruimte van Fryslân is een schaars goed. Er kan niet (eenvoudig) meer van bij gemaakt worden. Elke ingreep in het landschap die leidt tot een verandering van ruimtegebruik, is daarom per definitie een vraag over het uitruilen van de ene functie voor de andere. In 2017 is de meeste oppervlakte in Fryslân (exclusief buitenwater) in gebruik als agrarisch terrein (64%). Dit is meer dan landelijk, waar 60 procent van de oppervlakte in gebruik is als agrarisch terrein. Woonterrein beslaat in Fryslân (3%) juist minder oppervlakte dan landelijk (6%). Regionaal zijn er grote verschillen te zien waarbij Noord-Fryslân (70% en 4%) en Zuidoost-Fryslân (75% en 3%) veel agrarisch terrein en minder binnenwater hebben en Zuidwest-Fryslân ‘slechts’ 50 procent agrarisch terrein en maar liefst 42 procent binnenwater heeft.
Bijna alle inwoners van Fryslân (88%) vinden de natuur (heel) belangrijk. Wel blijkt dat het definiëren van het begrip natuur lastig is. Wat de inwoners precies onder natuur verstaan kan van persoon tot persoon behoorlijk verschillen. Zo vindt 59 procent van de inwoners weilanden tot de natuur behoren, terwijl dit (erg) onbewerkte cultuurgrond kan zijn. Inwoners woonachtig in het stedelijk gebied kozen vaker voor parken en plantsoenen als natuur dan panelleden van het platteland. Er zijn echter ook een aantal overlappende elementen. Zo gaven de inwoners van Fryslân in 2024 aan dat zij vooral bos (91%) en heide (89%) tot de natuur vinden horen. Elf procent vindt dat er helemaal geen natuur is in Nederland wat niet gemaakt is door de mens.
De inwoners van Fryslân geven met een 7,5 een ruime voldoende aan het landschap in Fryslân. Ook geven ze aan zich erg verbonden te voelen met het landschap. De verbondenheid waarderen ze gemiddeld met een 8,1. Het laagste rapportcijfer (7,2) wordt gegeven door inwoners uit de leeftijdscategorie 18 t/m 34 jaar. De belangrijkste functie van het landschap is volgens bijna alle inwoners de leefomgeving van dieren en planten (94%), gevolgd door de esthetische waarde (mooi om naar te kijken en van te genieten) die door 89 procent wordt genoemd. Vier op de vijf Friezen vindt het belangrijk dat het landschap voorziet in voedsel voor mensen, driekwart van de inwoners vindt het essentieel dat het landschap ruimte biedt voor verkoeling op warme dagen.
Op dit moment zijn er veel ontwikkelingen gaande rondom natuur en landschap in Fryslân. Aan de inwoners is gevraagd in hoeverre zij zich hier zorgen over maken. Veel inwoners maken zich zorgen over verschillende ontwikkelingen. De grootste zorgen zijn samen te vatten in drie onderwerpen. Inwoners hebben de meeste zorgen over het verdwijnen van flora en fauna (76%) en de komst van invasieve soorten (74%). Iets minder bezorgd zijn ze over verslechterde waterkwaliteit (72%) en het verstenen van particuliere tuinen (71%). Het minst bezorgd zijn inwoners over fysieke ingrepen in het landschap, zoals toegenomen woningbouw (48%) en de uitbreiding van het spoornet (37%).
Zorgen deze ontwikkelingen voor een vooruit- of juist achteruitgang van het Friese landschap? In 2024 vindt 38 procent van de inwoners van Fryslân dat het landschap in de afgelopen vijf jaar achteruit is gegaan, 39 procent vindt dat het gelijk is gebleven en vijf procent vindt dat het landschap erop vooruit is gegaan. Daarnaast gaf 18 procent van de inwoners aan niet te weten of het landschap erop vooruit of achteruit is gegaan in de afgelopen vijf jaar.
Hoe zou Fryslân eruitzien als de inwoners de ruimte opnieuw zouden mogen indelen? De meeste inwoners zouden het landschap in Fryslân niet heel anders verdelen dan hoe het nu is. Wel zou 71 procent (veel) meer ruimte willen voor natuurgebied. Vooral inwoners van grotere woonplaatsen willen meer ruimte voor natuur (83%). Iets meer dan de helft van de inwoners wil minder ruimte geven aan industrieterreinen, en 32 procent ziet liever minder plek voor winkels, bedrijven en publieke gebouwen. Over de herindeling van infrastructuur zoals wegen en spoorwegen zijn de meningen verdeeld. Het merendeel zou deze infrastructuur niet meer of minder ruimte geven. De inwoners die deze infrastructuur wel anders zouden verdelen, willen doorgaans meer ruimte voor spoorwegen en minder ruimte voor wegen.
De energietransitie leidt tot het gebruik van andere manieren van energieopwekking. Dat kan effect hebben op het landschap. Sommige manieren van opwekking zijn meer of minder zichtbaar in het landschap dan andere, of kunnen zelfs beeldbepalend zijn. Ook kan energiewinning gevolgen hebben voor de natuur en omwonenden. De voorwaarden waaronder inwoners ruimtelijke inpassing van energieopwekking acceptabel vinden verschillen per energieopwekking.
Windmolens op zee vormen de meest geaccepteerde duurzame manier van opwekking, 29 procent vindt deze altijd acceptabel. Over het algemeen vinden inwoners de meeste manieren van energieopwekking ‘soms’ acceptabel. Daarbij vinden ze het vooral belangrijk dat er geen gezondheids- en veiligheidsrisico’s of overlast is voor omwonenden en dat er geen schade wordt veroorzaakt aan de natuur. Ook tijdig betrokken worden bij plan- en besluitvorming draagt bij aan acceptatie van energieopwekking. Een kleine meerderheid vindt met name voor zonneparken en windmolens op het land belangrijk dat omwonenden mee kunnen delen in de winst, ofwel gebruik kunnen maken van de opgewekte energie.
Zonneparken genieten de minste meestand van inwoners, 39 procent vindt zonneparken op land nooit acceptabel terwijl 34 procent zonneparken op zee niet ziet zitten. Kerncentrales en locaties voor gasopslag- of winning zijn ook impopulair, ruim twee derde vindt deze vormen van energievoorziening nooit acceptabel.
In 2024 ervaarde bijna de helft van de inwoners in de voorgaande vijf jaar een achteruitgang van de biodiversiteit. Ruim driekwart van de inwoners vindt het beschermen en verbeteren van biodiversiteit (heel) belangrijk. Bijna de helft van de inwoners ziet daarbij vooral een rol voor de provincie (50%), alle burgers (45%), en organisaties zoals Natuurmonumenten, It Fryske Gea of Staatsbosbeheer (40%).
Ook de inwoners zelf kunnen door middel van kleinschalige initiatieven en aanpassingen, bijvoorbeeld in een tuin of op een balkon, helpen de biodiversiteit te beschermen of verbeteren. Bijna alle inwoners (88%) zijn bereid zelf iets te doen voor het verbeteren van de biodiversiteit. 88 procent heeft dat gedaan door de tuin tegelvrij te maken of te houden en verschillende soorten beplatingen te onderhouden (86%) en 74 procent zorgt voor woonplaatsen voor dieren en insecten. Het minst populair zijn de aanleg van groene daken en (vrijwilligers)werk doen voor organisaties die zich bezighouden met natuurbescherming en biodiversiteit (beide 9%).
Wanneer het aankomt op stikstofmaatregelen, wil 35 procent van de inwoners van Fryslân alles op alles zetten om de Europese doelen van 2030 te behalen. 39 procent vindt dat dit doel wel behaald moet worden, maar dat hoeft niet per se voor 2030. De populairste maatregelen om stikstofuitstoot tegen te gaan zijn verduurzaming van verkeer, luchtvaart en scheepvaart (80%), landbouw (76%) en bouwsector (74%). Over het uitkopen van boeren als stikstofmaatregel zijn inwoners van Fryslân verdeeld: 33 procent is voor, 32 procent is neutraal en 35 procent is tegen.
Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Zoekt u specifieke cijfers? We helpen u graag verder! Neem contact op met:
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
06 39 22 55 69