Een goede gezondheid levert veel op. Gezonde mensen hebben over het algemeen een betere kwaliteit van leven, zorgen beter voor zichzelf en doen minder beroep op de zorg. Daardoor participeren zij beter in de maatschappij. Over het algemeen gaat het goed met de gezondheid. Dit is vooral te danken aan verbeterde zorg en preventie. Er zijn echter wel gezondheidsverschillen. Inwoners met lagere inkomens en een lagere opleiding leven gemiddeld korter en minder lang in goede gezondheid dan hoger opgeleiden (CBS, 2021). Deze monitor geeft een overzicht van de gezondheid van inwoners van Fryslân. Hierbij wordt ingezoomd op leeftijd- en opleidingsverschillen.
Van de volwassen inwoners van Fryslân ervaart 72% hun gezondheid als (zeer) goed. Dat is iets hoger dan landelijk (70%). Wel is dit een aanzienlijke daling ten opzichte van 2020, toen nog 81% van de Friese bevolking hun gezondheid als goed beschouwde (GGD Fryslân, 2022).
Ervaren gezondheid is het oordeel over de eigen gezondheid en heeft betrekking op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Laagopgeleiden (62%) ervaren een minder goede gezondheid dan hoogopgeleiden (81%). In vergelijking met 2020 is de afname (-10%) van het percentage mensen met een goede ervaren gezondheid onder laagopgeleiden groter (dan onder hoogopgeleide (-7%) inwoners van Fryslân
Het percentage inwoners met een goede ervaren gezondheid neemt af naarmate de leeftijd stijgt. Opvallend is dat in de jongste leeftijdsgroep (18-34 jaar) de daling van 2020 naar 2022 het grootst is (van 88% in 2020 naar 77% in 2022).
Achter een verminderde gezondheid liggen vaak problemen die breder zijn dan het gezondheidsdomein. Zo kunnen bijvoorbeeld armoede, schulden, eenzaamheid, stress of de leefomgeving invloed hebben op hoe gezond iemand is en zich voelt. Hierdoor lopen mensen in een kwetsbare situatie een hoger risico op een slechtere ervaren gezondheid (Ministerie van VWS, 2020).
Positieve gezondheid gaat over een brede kijk op gezondheid, want gezondheid is meer dan alleen niet-ziek zijn. Positieve gezondheid biedt aan de hand van zes onderdelen inzicht in hoe mensen omgaan met fysieke, sociale en emotionele uitdagingen. Iemand die lager scoort op positieve gezondheid is mogelijk minder weerbaar en veerkrachtig bij tegenslagen in het leven.
Inwoners van Fryslân met een lage sociaaleconomische status scoren op alle onderdelen van positieve gezondheid het laagst. Wie een hoog inkomen heeft scoort gemiddeld een 7,5 op kwaliteit van leven. Bij mensen met een laag inkomen is dit een 6,6. Ook tussen opleidingsniveaus zijn duidelijke verschillen waarneembaar. Iemand met een hoog opleidingsniveau scoort gemiddeld 7,7 op mentaal welbevinden, terwijl mensen met een laag opleidingsniveau gemiddeld een punt lager scoren (6,7).
Ook leeftijd is van invloed op de positieve gezondheid. Inwoners van 75 jaar of ouder scoren op alle onderdelen lager dan jongere leeftijdsgroepen.
In Fryslân heeft 38% van de inwoners van Fryslân één of meer langdurige ziekten of aandoeningen, wat meer is dan het landelijk gemiddelde van 33%. Het percentage is hoger onder inwoners met een laag opleidingsniveau (39%) in vergelijking met inwoners met een hoog opleidingsniveau (28%). Het percentage inwoners met langdurige ziekten of aandoeningen neemt toe met de leeftijd. Bijna de helft van de 75-plussers heeft te maken met één of meer langdurige ziekten of aandoeningen.
De meest voorkomende chronische aandoeningen zijn nek- en rugklachten, artrose en diabetes. Niet alle langdurige ziekten hebben dezelfde ziektelast. Een aandoening die, mede vanwege de vergrijzing, zal toenemen is dementie (RIVM, 2018).
De gemiddelde levensverwachting voor de bevolking bij geboorte neemt toe. In Fryslân is de gemiddelde levensverwachting gestegen van 77,9 jaar (voor mensen geboren tussen 1996-1999) naar 81,6 jaar (voor mensen geboren tussen 2018-2021), een toename van +3,7 jaar. Landelijk is de toename vergelijkbaar (3,8 jaar).
Verschillende factoren kunnen invloed hebben op de levensverwachting, zoals het aanbod en de kwaliteit van de zorg en medische technologie. Ook leefstijl en sociaaleconomische status hebben invloed op hoe oud iemand wordt (Stoeldraijer, 2020). Inwoners met lagere inkomens en lagere opleidingen leven gemiddeld korter en in minder goede gezondheid dan hoger opgeleiden.
De laagste gemiddelde levensverwachting in Fryslân is te vinden in de gemeenten Leeuwarden en Dantumadiel (80,8 jaar). De hoogste levensverwachting wordt waargenomen in de gemeente Terschelling (83,3 jaar).
In Fryslân heeft 51 procent van de volwassen inwoners in Fryslân overgewicht, vergeleken met 50 procent landelijk. Van de laag opgeleide inwoners heeft 60 procent overgewicht. Dat is hoger dan onder hoog opgeleide inwoners, waar 44 procent van de inwoners overgewicht heeft. Ook zijn er verschillen tussen leeftijdsgroepen. Vooral onder 18-34 jarigen (36%) is het aandeel inwoners met overgewicht lager dan in oudere leeftijdsgroepen (GGD Fryslân, 2022).
In 1981 bedroeg het percentage inwoners in Fryslân met overgewicht nog 35 procent (CBS maatwerk, 2020). Ook de afgelopen jaren zijn er kleine toenames van overgewicht waargenomen. Mensen met overgewicht lopen meer gezondheidsrisico’s dan mensen met een gezond gewicht. Het risico op bijvoorbeeld diabetes type 2, hart- en vaatziekten en verschillende soorten kanker neemt toe (RIVM, 2021).
In 2022 beweegt 48 procent van de inwoners van Fryslân voldoende, hetzelfde percentage als landelijk. Dit is wel een afname ten opzichte van 2020 (54% in Fryslân en 50% landelijk). Op de Waddeneilanden is het aandeel inwoners dat voldoet aan de beweegrichtlijn hoger (66%) dan in de gemeenten op het vasteland.
Regelmatig sporten en bewegen is goed voor de gezondheid. Volgens de beweegrichtlijnen die de Gezondheidsraad heeft opgesteld, zouden volwassenen wekelijks ten minste 2,5 uur matig intensief moeten bewegen, zoals wandelen en fietsen, verspreid over verschillende dagen. Daarnaast worden tweemaal per week spier- en botversterkende activiteiten aanbevolen. Dit verlaagt het risico op chronische ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten en depressieve symptomen.
Het gebruik van genotmiddelen, zoals tabak, alcohol en drugs, kan een sterk negatief effect hebben op de gezondheid van mensen en daardoor leiden tot verzuim of uitval in de maatschappij. Sinds 2016 is het aandeel rokers van 18 jaar en ouder in Fryslân gedaald van 21% naar 18% in 2022. Het percentage rokers is hoger onder mannen (21%) en laagopgeleide inwoners (20%) in vergelijking met vrouwen (14%) en hoogopgeleide inwoners (12%).
Elf procent van de inwoners van Fryslân is een zware drinker, wat betekent dat zij minstens één keer per week minstens 6 dan wel 4 glazen op één dag drinken. Daarnaast drinkt 8 procent van de inwoners in Fryslân overmatig, wat betekent dat zij meer dan 14 glazen (vrouwen) of 21 glazen (mannen) per week consumeren (GGD Fryslân, 2022).
In deze monitor wordt gebruik gemaakt van cijfers van de Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen van GGD Fryslân. Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen met het team epidemiologie van GGD Fryslân (epidemiologie@ggdfryslan.nl of 088 22 99 222).
Heeft u vragen of wilt u meer informatie over deze monitor? Zoekt u specifieke cijfers? We helpen u graag verder! Neem contact op met:
06 373 348 10