Hoe gaat het écht met Weststellingwerf? Hoe staat de gemeente ervoor op het gebied van gezondheid, welzijn, werk, wonen en leefomgeving? En hoe ontwikkelen deze aspecten zich door de tijd heen? Deze publicatie brengt in kaart hoe het staat met de brede welvaart in Weststellingwerf – nu én richting 2040. Het rapport laat zien waar het goed gaat, waar zorgen ontstaan en op welke punten de gemeente en haar inwoners voor grote keuzes staan. Want hoewel inwoners hun leven gemiddeld als positief ervaren, zien we ook een aantal zorgelijke trends: een snel ouder wordende bevolking, druk op het zorgsysteem en verenigingsleven, een kwetsbare arbeidsmarkt, groeiende mentale belasting en zorgen over leefbaarheid en klimaat.
Deze ontwikkelingen raken niet iedereen in gelijke mate. Met name inwoners met een lagere sociaaleconomische positie blijken op meerdere terreinen minder weerbaar (Planbureau Fryslân, 2024). Dat maakt het belangrijk om nú het gesprek te voeren over de toekomst: hoe zorgen we ervoor dat Weststellingwerf ook in 2040 een plek is waar mensen gezond, verbonden en met perspectief kunnen leven?
Het dashboard is gebaseerd op data van onder andere het CBS, DUO, GGD Fryslân, Provincie Fryslân en Planbureau Fryslân.
In onderstaand dashboard ziet u de meest recente cijfers over brede welvaart in Weststellingwerf, in vergelijking met Fryslân en Nederland.
Onderaan deze pagina vindt u een overzicht van de gebruikte bronnen per onderwerp.
Let op:
Ziet u geen figuur verschijnen nadat u een indicator hebt aangeklikt? Dan is er voor dat jaar geen data beschikbaar. Selecteer dan handmatig het meest recente jaartal bovenin het scherm.
Weststellingwerf heeft net als de rest van Fryslân steeds meer te maken met vergrijzing. Zo is de verwachting dat er in 2040 ruim 1800 meer 65-plussers zijn dan in 2025. Op dit moment is 26 procent van de inwoners van Weststellingwerf 65 jaar of ouder. Daarmee is de vergrijzing in Weststellingwerf sterker dan elders in Fryslân. Verder neemt de levensverwachting toe, waardoor het aantal mensen boven de 75 jaar toeneemt. Dit wordt ook wel dubbele vergrijzing genoemd (CBS, 2025).
Het overheidsbeleid is er al jaren op gericht om mensen langer zelfstandig thuis te laten wonen. Dit vraagt om meer ondersteuning van het sociale netwerk, maar met de huidige demografische veranderingen wordt dit steeds lastiger. Mantelzorg wordt namelijk het meest verleend door 50- tot 75-jarigen. Mensen boven de 85 hebben dit over het algemeen het meeste nodig. In de komende 25 jaar zal het aantal 85-plussers meer dan verdubbelen in Fryslân als geheel terwijl het aantal 65- tot 75-jarigen zal afnemen.
Daardoor zullen er veel minder potentiële mantelzorgers zijn per 85-plusser. Waar er in Weststellingwerf in 1985 nog 12 potentiële mantelzorgers waren per 85-plusser, is de verwachting dat dit er in 2040 nog slechts zes potentiële mantelzorgers per 85-plusser zijn (PBL & CBS, 2016).
Het aantal (oude) ouderen in Weststellingwerf stijgt. Over het algemeen geldt dat hoe ouder mensen worden, hoe meer zorg ze nodig hebben. Ook neemt het aandeel inwoners met welvaartsziektes zoals overgewicht (GGD Fryslân, 2022). Samen zorgt dit voor een hogere zorgvraag. In combinatie met de afname van het aantal potentiële mantelzorgers en een dalende beroepsbevolking leidt dit tot een toenemende druk op het zorgstelsel en stijgende kosten van de zorg.
Weststellingwerf heeft een lange tijd te maken gehad met ontgroening. Zo zijn er in 2025 zo’n 250 (-6%) minder kinderen (0-14 jaar) dan in 2015. De verwachting is dat het aandeel kinderen de komende jaren gaat stabiliseren . Wel heeft de krimp van de afgelopen jaren invloed op de toekomst. De kinderen die de afgelopen tien jaar niet geboren zijn gaan ook niet naar school. Mede hierdoor zijn er de afgelopen jaren een aantal basisscholen gesloten in Weststellingwerf. Dat is nu merkbaar in het voortgezet onderwijs en straks op het mbo en hoger onderwijs. Komende jaren zal de instroom op de arbeidsmarkt hierdoor ook geringer zijn.
Weststellingwerf heeft van oudsher veel gemeenschapszin. Inwoners doen vaker vrijwilligerswerk dan gemiddeld in Fryslân en Nederland. Ook is het vertrouwen in elkaar groter en wordt er samengewerkt in verschillende verbanden, zoals het organiseren van dorps-en wijkfeesten, het opzetten van energiecoöperaties en het reilen en zeilen van het verenigingsleven.
Maar de samenleving verandert. De invloed van traditionele instituties, zoals het huwelijk en de kerk, neemt af. Het aantal eenpersoonshuishoudens en eenoudergezinnen neemt toe. Het aantal ouderen neemt toe en het aantal werkenden neemt af. Tegelijkertijd trekt de landelijke overheid zich terug en wordt er van inwoners verwacht dat zij steeds meer zelf doen. Dat roept de vraag op: hoeveel kan de mienskip aan?
Een kwart (24%) van de inwoners van regio Zuidoost Friesland maakt zich zorgen over de toekomst van hun vereniging. Dit komt onder andere doordat het steeds lastiger is om vrijwilligers te vinden voor structurele werkzaamheden, zoals bestuurstaken. De meeste inwoners willen graag dat verenigingen blijven bestaan. Slechts vijf procent vindt het niet erg als er verenigingen verdwijnen (Panel Fryslân, 2025).
Het vertrouwen in instituties in Weststellingwerf is vrijwel gelijk aan het Nederlands gemiddelde (CBS, 2023). Daarentegen hebben inwoners minder vertrouwen in elkaar dan gemiddeld in Nederland en Fryslân (CBS, 2023).
Wat betreft vertrouwen in instituties geldt: hoe verder weg de overheid, hoe lager het vertrouwen. Bijna driekwart van de inwoners van Zuidoost Friesland heeft vertrouwen in de gemeente, terwijl 40 procent vertrouwen heeft in de Tweede Kamer (Panel Fryslân, 2025).
Inwoners van Weststellingwerf zijn over het algemeen (89%) tevreden met het leven. Ook lopen ze minder risico op angst en depressie dan gemiddeld in Fryslân en Nederland (GGD Fryslân, 2024) en ervaren ze minder vaak stress dan het Nederlands gemiddelde. Mogelijk worden deze verschillen verklaard door het relatief hoge aantal ouderen dat in de gemeente woont. Gemiddeld gezien hebben ouderen minder stress dan de beroepsbevolking.
Ook zijn inwoners van Weststellingwerf iets minder vaker eenzaam dan gemiddeld in Nederland, en hebben ook net wat meer contact met familie, vrienden of buren dan gemiddeld in Fryslân en Nederland. 43 procent van de inwoners van Weststellingwerf was in 2024 matig tot ernstig eenzaam. Twaalf jaar daarvoor was dat aandeel nog 37 procent. Over het algemeen komt in Fryslân eenzaamheid voor bij alle leeftijden, maar het treft 75-plussers het vaakst. Eenzaamheid stijgt daarentegen het snelst onder 18-34 jarigen (GGD Fryslân, 2024).
In Weststellingwerf wonen meer inwoners met overgewicht dan gemiddeld in Fryslân en Nederland. Door de toenemende vergrijzing is de verwachting dat het aantal gezondheidsproblemen toe gaat nemen de komende jaren. Daarbij is de sociaal economische status in bepaalde gebieden van de gemeente lager dan gemiddeld in Nederland (CBS, 2024). Mensen met een lagere sociaaleconomische status hebben over het algemeen een hoger risico op gezondheidsproblemen dan mensen met een hogere sociaaleconomische status.
De komende jaren zal de druk op de beroepsbevolking toenemen als gevolg van vergrijzing en ontgroening. Steeds vaker zullen werkenden mantelzorg moeten verlenen aan hun ouders, vanwege de toenemende zorgdruk. Tegelijkertijd zijn er minder leerkrachten beschikbaar, wat leidt tot meer uitval van lessen of zelfs hele lesdagen. Ouders zullen hierdoor vaker zelf voor hun kinderen moeten zorgen. Daarnaast neemt ook de werkdruk toe: er moet meer werk worden verzet met minder mensen.
Er wordt dus in toenemende mate beslag gelegd op de beroepsbevolking, met een stijgende mentale belasting tot gevolg. Op dit moment is het al zo dat de ervaren stress toeneemt onder inwoners van Fryslân. Met name bij jongvolwassenen, gevolgd door 35- tot 49-jarigen (GGD Fryslân, 2024).
Fryslân behoort al jaren tot de veiligste provincies van Nederland. Weststellingwerf is hier in geen uitzondering. Er zijn minder misdrijven dan gemiddeld in Fryslân en Nederland. Ook zijn inwoners van Zuidoost Friesland minder vaak slachtoffer van traditionele en online criminaliteit dan gemiddeld in Nederland.
Het gemiddelde besteedbaar inkomen per huishouden in Weststellingwerf ligt in 2023 op 35.500 euro. Dat is hetzelfde als het Friese gemiddelde, maar wel lager dan het landelijk gemiddelde, dat 3.500 euro hoger ligt (CBS, 2023).
In Weststellingwerf heeft 12 procent van de inwoners in 2024 moeite met rondkomen. Dat is even hoog als gemiddeld in Fryslân (12%) en lager dan in Nederland (13%) (GGD Fryslân, 2024).
Een mogelijke verklaring ligt in de lagere kosten van levensonderhoud in de regio, zoals lagere woonlasten en goedkopere voorzieningen in vergelijking met stedelijke gebieden. Ook het relatief hoge aandeel ouderen in Weststellingwerf speelt mogelijk een rol. Uit onderzoek blijkt dat ouderen in Fryslân gemiddeld genomen minder vaak moeite hebben met rondkomen dan jongere leeftijdsgroepen (Panel Fryslân, 2024).
In Weststellingwerf is het aandeel inwoners met geregistreerde problematische schulden lager dan gemiddeld in Fryslân en Nederland. Ook wonen er minder mensen die langdurig – ten minste een jaar – moeten rondkomen van een inkomen tot aan de lage inkomensgrens (CBS, 2024).
Er is op dit moment al sprake van krapte op de arbeidsmarkt. Dit komt deels doordat de potentiële beroepsbevolking is gekrompen de afgelopen jaren, terwijl het aantal banen steeg (Provincie Fryslân, 2023).
Het aantal potentiële werknemers zal de komende jaren flink blijven afnemen. Naar verwachting zijn er ruim 300 minder mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt (15-74 jaar) in 2040 ten opzichte van 2025 (Provincie Fryslân, 2024). Dit zal voor toenemende krapte zorgen op de arbeidsmarkt, die met name voelbaar zal zijn binnen de sectoren techniek, bouw & procesindustrie en gezondheidszorg & welzijn (ROA, 2022).
Op dit moment verandert er veel op economisch gebied. De economische actieagenda’s van overheden richten zich niet alleen op het verdienen van geld, maar de nadruk wordt sterker gelegd op de bredere maatschappelijke waarde van bedrijven (Provincie Fryslân, n.d.). Duurzaamheid speelt hierin een groeiende rol. Er worden stappen gezet richting een circulaire economie, waarin afval wordt geminimaliseerd en grondstoffen steeds opnieuw worden gebruikt. Door als regio te specialiseren in water technologie, circulaire materialen en bodemverbetering kunnen bedrijvenclusters in samenwerking met onderwijsinstellingen werken aan innovatieve oplossingen voor globale uitdagingen met betrekking tot duurzaamheid. Fryslân is als regio wereldwijd koploper op het gebied van circulaire economie. De provincie scoort goed op het re-integreren van secundaire materialen in de economie (Circle Economy, 2025).
Daarnaast gaan digitale en technologische ontwikkelingen razendsnel. Dit zorgt ervoor dat banen veranderen of zelfs verdwijnen. Ontwikkelingen op het gebied van automatisering en digitalisering zorgen voor een inhoudelijke veranderende vraag naar arbeid. Steeds meer werkzaamheden zullen goedkoper uitgevoerd kunnen worden door computers en machines. Met het oog op de snelle ontwikkelingen op het gebied van digitalisering binnen de bedrijfsprocessen, is het van groot belang dat de Friese beroepsbevolking voldoende beschikt over digitale geletterdheid. Banen die met name zullen veranderen zijn banen met veel routinematige taken.
De meeste banen in Weststellingwerf zijn te vinden in de sector handel en reparatie (19%). De tweede grootste sector is industrie en delfstofwinning (16%), en is een stuk groter dan gemiddeld in Fryslân. De sector landbouw en visserij is met een kleine 10 procent bijna tweemaal zo groot als gemiddeld in Fryslân wanneer het gaat om de werkgelegenheid.
Het aandeel inwoners met een hbo- of wo opleiding in Weststellingwerf is met 28 procent lager dan gemiddeld in Nederland (37%) (CBS, 2023). De overheid stimuleert mensen om te blijven leren, ook als ze al een baan hebben, maar niet iedereen doet dit evenveel. Inwoners met een hbo- of wo opleiding doen vaker een opleiding of cursus tijdens hun carrière dan inwoners met een mbo-opleiding of geen vervolgopleiding (Planbureau Fryslân, 2023).
Verder is het Friese bedrijfsleven opgebouwd uit veel midden- en kleinbedrijven (mkb) en familiebedrijven. Deze bedrijven passen goed bij het veelal mbo-opleidingsprofiel van de Friese beroepsbevolking. Wel vinden deze bedrijven het moeilijker om mee te bewegen met digitaliserings-, duurzaamheids- en energietransities (Rabobank, 2024). Een mogelijke verklaring is dat grotere bedrijven meer mensen en middelen, en daarmee ruimte, hebben om aan deze transities te wijden, terwijl bij kleinere bedrijven deze ruimte vaak beperkter is. De mindere mate van bijscholing en de relatief grote hoeveelheid kleinere bedrijven in Fryslân vormt mogelijk een uitdaging voor de wendbaarheid van de Friese werknemers, bedrijven en de regionale economie.
De ruimte van Weststellingwerf is een schaars goed. Op dit moment bestaat 80 procent van Weststellingwerf uit agrarisch terrein, 10 procent uit bos en open natuurlijk terrein, en twee procent uit woonterrein (CBS, 2017). Ten opzichte van Fryslân is er in Weststellingwerf met name veel agrarisch terrein.
Om de leefomgeving van Weststellingwerf voor toekomstige generaties leefbaar te houden nemen overheden maatregelen. Zo wordt stap voor stap over gegaan op het gebruik van duurzame energie. Ook wordt er gebiedsgericht gewerkt aan natuurherstel, waterkwaliteit en klimaat. Tegelijkertijd is er een tekort aan geschikte woningen, en zijn er plannen om extra huizen te bouwen.
Al deze overheidsplannen vergen ruimte. Hoe kan de ruimte in Weststellingwerf optimaal worden benut?
Het aantal huishoudens in Weststellingwerf stijgt al jaren. Op dit moment zijn er ongeveer 11.800 huishoudens in Weststellingwerf (CBS, 2024). De verwachting is dat het aantal huishoudens tot 2040 met meer dan 1200 gaat stijgen. Dat betekent dat voor deze huishoudens een geschikte woning nodig is (Provincie Fryslân, 2024).
De stijging van het aantal huishoudens komt met name doordat het gemiddeld aantal personen per huishouden daalt. Er zijn minder kinderen geboren en het aantal eenpersoonshuishoudens neemt toe, waarvan een groot deel alleenwonende ouderen.
Naast dat er meer woningen nodig zijn, is er waarschijnlijk ook behoefte aan andere soorten woningen. In Weststellingwerf staan relatief veel middelgrote en vrijstaande woningen (CBS, 2023). Deze zijn vaak minder geschikt voor kleinere huishoudens en voor 65-plussers.
Een ruime meerderheid van de inwoners van Zuidoost Friesland maakt zich zorgen over het klimaat. 60 procent geeft aan zich (veel) zorgen te maken, 23 procent is neutraal en 16 procent maakt zich geen zorgen. Het aandeel dat zich zorgen maakt is iets kleiner dan gemiddeld in Fryslân (63%) (Panel Fryslân, 2023). De broeikasgasemissie in Weststellingwerf ligt hoger dan gemiddeld in Fryslân (CBS, 2022).
Gemeenten spelen een belangrijke rol in het toekomstbestendig maken van de leefomgeving. Denk aan het tegengaan van wateroverlast, droogte en hittestress. Gevolgen van klimaatverandering waar ook Weststellingwerf mee te maken heeft.
Naast het klimaat, roepen ook het landschap en de natuur zorgen op. In Zuidoost Friesland vindt 37 procent van de inwoners dat het Friese landschap de afgelopen vijf jaar is verslechterd. Met name de achteruitgang van biodiversiteit wordt genoemd. Jongere generaties maken zich hier vaker zorgen over dan oudere generaties (Panel Fryslân, 2024).
De meeste zorgen gaan over het verdwijnen van bomen, planten en dieren. Driekwart van de inwoners uit deze regio maakt zich hier zorgen over. Daarnaast geeft ruim de helft van de inwoners aan zich zorgen te maken over de aanwezigheid van de wolf in het gebied.
Op het gebied van afval scoort Weststellingwerf relatief laag. In 2023 werd per inwoner gemiddeld 223 kilo restafval geproduceerd. Daarmee hoort de gemeente bij de hoogste producenten van restafval in Fryslân.
In Weststellingwerf is de gemiddelde afstand tot voorzieningen groter dan gemiddeld in Nederland. De gemeente is dunbevolkt en voorzieningen zijn hierdoor minder verspreid aanwezig. Zo ligt de gemiddelde afstand tot een ziekenhuis of buitenpolikliniek op zo’n 13 kilometer, terwijl dit landelijk gemiddeld slechts 5 kilometer is. Ook is de afstand tot onderwijsinstellingen groter dan gemiddeld in Fryslân en Nederland (CBS, 2023).
Door schaalvergroting en demografische veranderingen is het voorzieningenniveau in Weststellingwerf in de afgelopen jaren afgenomen. Zo zijn er basisscholen en winkels gesloten. Deze trend staat onder druk door verdere vergrijzing en ontgroening: zonder ingrijpen bestaat het risico dat ook in de toekomst voorzieningen verdwijnen.
Voor veel inwoners vormt de grotere afstand tot voorzieningen geen direct probleem, mede doordat het autobezit in Weststellingwerf bovengemiddeld is (CBS, 2024). Veel inwoners zijn gewend langere afstanden te overbruggen. Toch is er een groep die kwetsbaarder is: mensen die minder mobiel zijn, bijvoorbeeld door leeftijd, gezondheid of het ontbreken van vervoer, kunnen wel degelijk hinder ondervinden van het beperkte aanbod en de grotere afstanden.
Uit onderzoek blijkt dat inwoners van Zuidoost-Fryslân de huisarts, supermarkt en basisschool als de belangrijkste voorzieningen beschouwen. Deze basisvoorzieningen spelen een cruciale rol in het dagelijks leven en de leefbaarheid van dorpen en wijken (Panel Fryslân, 2024).
De brede welvaart in Weststellingwerf staat er op dit moment nog relatief goed voor. Inwoners geven hun leven gemiddeld een hoog cijfer en behoren tot de gelukkigste inwoners van Fryslân – en Fryslân scoort op zijn beurt weer hoger dan het landelijk gemiddelde. Toch laat deze publicatie zien dat er ontwikkelingen zijn die de brede welvaart op termijn onder druk kunnen zetten. Denk aan de toenemende druk op de zorg, aan werkstress of aan zorgen over de toekomst van kinderen in de regio. Het zijn vragen die steeds meer inwoners herkennen: Hoe zorg ik goed voor mijn ouders? Hoe houd ik balans in mijn werk en leven? Hoe ziet de toekomst eruit voor de volgende generatie in Weststellingwerf?
De trends in deze monitor wijzen op veranderingen die geleidelijk maar onmiskenbaar doorwerken in het dagelijks leven. Niet iedereen voelt die gevolgen in dezelfde mate. Hoewel deze rapportage gemiddelde cijfers laat zien, geldt dat sommige groepen – met name inwoners met een lagere sociaaleconomische positie – op meerdere fronten minder weerbaar zijn. Zij leven minder lang in goede gezondheid, hebben vaker financiële zorgen, en kunnen minder terugvallen op een netwerk of buffer.
Dat maakt het belangrijk om nú na te denken over de toekomst. Welke richting willen we op met Weststellingwerf? Welke keuzes zijn nodig om de brede welvaart ook op de langere termijn te behouden – voor iedereen? Niet alles ligt binnen de invloedssfeer van de gemeente en haar burgers, maar op sommige thema’s valt wel gericht bij te sturen.
Weststellingwerf in 2040 zal er anders uitzien dan vandaag. De vraag is: neemt de gemeenschap de regie over veranderingen, of laat het die veranderingen over zich heen komen? Deze monitor biedt inzichten die kunnen helpen om onderbouwde keuzes te maken – vandaag, voor het geluk van morgen.
Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Zoekt u specifieke cijfers? We helpen u graag verder! Neem contact op met:
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
06 306 593 97